Η Ραγάδα του πρωκτού είναι ένα γραμμοειδές σκίσιμο στο δέρμα του πρωκτού, που εμφανίζεται κυρίως μετά από μία ογκώδη και σκληρή κένωση. Μπορεί όμως να εμφανιστεί μετά από διαρροϊκές κενώσεις, ή στα πλαίσια φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (εικόνα 1).
Η αιτία της ραγάδες είναι η μειωμένη αιματική ροή στο δέρμα του πρωκτού, σε συνδυασμό με την υπερτονία του έσω σφιγκτήρα.
Ο ασθενής αισθάνεται έναν έντονο οξύ πόνο, που τον περιγράφει σαν κόψιμο από μαχαίρι, κατά την διάρκεια της αφόδευσης, που μπορεί να διαρκέσει από λίγα λεπτά έως και αρκετές ώρες μετά την κένωση. Ο πόνος αυτός ωθεί τον ασθενή να αναστέλλει τις κενώσεις του, με αποτέλεσμα να γίνεται δυσκοίλιος, κάτι που επιδεινώνει τον πόνο στις επερχόμενες κενώσεις. Εκτός από τον πόνο εμφανίζεται και μικρή αιμορραγία κατά την αφόδευση.
Οι ραγάδες είναι 2 ειδών:
1. Οξεία Ραγάδα: είναι συνήθως διάρκειας μικρότερης των 8 εβδομάδων και χαρακτηρίζεται από καθαρά όρια και κοκκινωπή ή ελαφρώς αιματηρή βάση.
2. Χρόνια Ραγάδα: είναι συνήθως η ραγάδα που επιμένει πέραν των 8 εβδομάδων και χαρακτηρίζεται από ανυψωμένα και ινώδη όρια, ενώ στη βάση φαίνονται καθαρά οι λευκωπές μυϊκές ίνες του έσω σφιγκτήρα.
Η ραγάδα εντοπίζεται στη μέση γραμμή, στην 6η ή στην 12η ώρα όταν ο ασθενής είναι τοποθετημένος σε γυναικολογική θέση. Ραγάδες που εμφανίζονται εκτός της μέσης γραμμής, πρέπει να θέτουν στον θεράποντα ιατρό την υπόνοια άλλης νόσου, όπως νεόπλασμα, φλεγμονώδους νόσος του εντέρου, σύφιλη, φυματίωση, τραυματισμός, ή λοίμωξη από τον ιό HIV.
Πολλές φορές η ραγάδα συνοδεύεται από αιμορροϊδικό όζο, ή από υπερτροφικό θήλωμα που βρίσκεται βαθύτερα στο πρωκτικό κανάλι.
Η διάγνωση της ραγάδας είναι συνήθως εύκολη με μία απλή επισκόπηση της περιπρωκτικής χώρας.
Η θεραπεία της ραγάδας είναι αρχικά συντηρητική και περιλαμβάνει:
1. Αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, με δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες και καλή ενυδάτωση, ώστε να βελτιωθεί η συχνότητα των κενώσεων αλλά και η υφή των κοπράνων.
2. Χρησιμοποίηση τοπικών αλοιφών που μειώνουν την υπερτονία του έσω σφιγκτήρα. Πρόκειται για αλοιφές που περιέχουν τρινιτρική γλυκερίνη (GTN) ή διλτιαζέμη. Οι αλοιφές με GTN έχουν σαν βασική παρενέργεια τον πονοκέφαλο, έχουν ποσοστό επιτυχίας 73% και ποσοστό υποτροπής 32%. Οι αλοιφές που περιέχουν διλτιαζέμη δεν έχουν κάποια παρενέργεια και τα ποσοστά επιτυχίας και υποτροπής είναι 80% και 12,5% αντίστοιχα. Γενικά, οι αλοιφές αυτές έχουν μεγαλύτερη επιτυχία στις οξείες ραγάδες (>80%), ενώ στις χρόνιες ραγάδες το ποσοστό επιτυχίας μειώνεται θεαματικά (~60%).
3. Botox.
Η ένεση Botox στον διασφιγκτηριακό χώρο προκαλεί ατροφία και αδυναμία του έσω σφιγκτήρα για διάστημα 2-20 ημερών και σταδιακή ανάκαμψη αυτού εντός 2-4 μηνών. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα για γενικότερη χαλάρωση του μυός και εξάλειψη της υπερτονίας. Στην διεθνή βιβλιογραφία, αναφέρεται ποσοστό επιτυχίας 92% στους πρώτους 2 μήνες μετά την εφαρμογή, ποσοστό που πέφτει στο 79% στους 12 μήνες. Θεωρείται ότι υπερτερεί της τοπικής εφαρμογής αλοιφών, αλλά σε περίπτωση αποτυχίας ενδείκνυται η χειρουργική θεραπεία.
Η χειρουργική θεραπεία συνίσταται στην πλάγια έσω σφιγκτηροτομή, αποτελεί την θεραπεία εκλογής σε περίπτωση αποτυχίας της συντηρητικής θεραπείας και εμφανίζει τα καλύτερα ποσοστά επιτυχίας (>85%). Η μέθοδος συνίσταται στην διατομή μερικών ινών του έσω σφιγκτήρα, είτε τυφλά με την είσοδο του νυστεριού στον διασφιγκτηριακό χώρο, είτε ανοικτά μέσω μίας τομής στην μεσοσφιγκτηριακή αύλακα. Δεν υπάρχει κάποιος κανόνας σχετικά με το πόσο μήκος του έσω σφιγκτήρα πρέπει να κόψει ο χειρουργός. Σίγουρα όμως πρέπει να ειναι πολύ προσεκτικός και να κόψει μόνο όσο χρειάζεται ώστε να εξαλειφθεί η υπερτονία του μυός, γιατι σε αντίθετη περίπτωση ελλοχεύει ο κίνδυνος της ακράτειας (26-30%), μιας πολύ σοβαρής επιπλοκές για την οποία ο ασθενής θα πρέπει να έχει ενημερωθεί αναλυτικά από τον θεράποντα ιατρό προεγχειρητικά. Με προσεκτική όμως εφαρμογή της μεθόδου, η πλάγια έσω σφιγκτηροτομή αποτελεί την πιο αξιόπιστη λύση για την αντιμετώπιση της ραγάδας του πρωκτού.
